Estreamos a nova tempada coma sempre, en Xaneiro, en plena invernía, cun frío que nin o demo para. Agardamos que coas temperaturas tan baixas, polo menos caian unhas folerpas de neve, aínda que sexa pola novidade.
Mais aínda que as brancas festividades e os arquetipos propios do Nadal nos remitan a escenas amables de crianzas, leas de bólas de neve, trineos e abrigos amorosos, non se pode negar que a neve, como calquera outro fenómeno natural, comporta certo perigo. Por unha banda, os arrefriados e a propagación de virus maliciosos —fálase estes días de tridemia ou pandemia triple de Influenza, VRS e Covid. Vaia mala sorte!— que para algúns só será unha molestia, mais pode chegar a ser fatal para persoas dentro de grupos de risco.
A situación no século XIX e a principios do XX era aínda máis crítica. A tuberculose e outras enfermidades hoxe erradicadas cobrábase moitas máis vítimas, incluso en idades moi temperás, e unhas febres collidas á intemperie podían complicarse con moita máis facilidade. A invernía levou por diante moitas persoas maiores e infantes, e incluso xente na flor da vida, e era obxecto de respecto.
Por outra banda, a neve podía ser un obstáculo para as comunicacións, os transportes e a vida cotiá en xeral. Non son alleos na miña familia os contos sobre illamentos que duraban días, racionando o alimento e traballando arreo por facer un camiño cando fose posible. E ai de ti que te pillara a tormenta de neve de camiño! A falta de visibilidade, o frío penetrante e a posibilidade de conxelar e perder algunha extremidade eran riscos moi reais. De feito, en moitos filmes, utilízase este arquetipo como un obstáculo para a acción, como un atranco ou como un elemento para xerar tensión: “chegará a tempo a protagonista?”, “Conseguirá avanzar polo camiño correcto, ou caerá por un barranco?” “salvarase da persecución?” “Que difícil o ten!”.
Como outros arquetipos baseados en fenómenos naturais, a neve que cae pode conter valores positivos ou negativos, dependendo das circunstancias. Mais é habitual atopala vinculada ao inverno crú, cruel e inclemente nas súas representacións do cinema mudo e do cinema clásico até mediados do século XX. Contando excepcións, por suposto, pois tamén existen imaxes amables das nevaradas tamén naquela época. As crianzas —e as persoas adultas— disfrutan da neve cando calla, xogando con ela a lanzala e a esculpir figuras á súa imaxe e semellanza.
Calquera diría que a neve é difícil de conseguir, sobre todo nun estudio como os de antano, dos anos 30 ou 40, nun tempo no que se evitaban os exteriores. Os focos primitivos xeran calor, o persoal da rodaxe ao pasar e respirar xera calor… e a neve non se leva moi ben coa calor. A isto pódeselle sumar a intensa luz branca da neve, que reflicte todo o espectro lumínico podendo ocasionar danos á vista das persoas e, por suposto, grandes dificultades á hora de rodar, polo menos con películas analóxicas.
Mais a xente do cinema échenos moi creativa e sempre atopou maneiras de simular a caída suave mais caótica das folerpas sobre as nosas personaxes, tratando de non constipar aos intérpretes no proceso. Das máis imaxinativas: misturas de azucar, xabón, auga e dióxido de carbono para It’s a Wonderful Life! (Frank Capra, 1946), sal e fariña en The Gold Rush (Charles Chaplin, 1925), corn flakes pintados de branco, algodón, pó de mármore… E a peor solución, utilizada en varios sets fílmicos como o de The Wizard of Oz (Victor Fleming, 1939): o amianto. Aínda bo é que hoxe en día sabemos dos seus riscos!
Na actualidade existen produtos moi específicos, biodegradables e non tóxicos para os seres humanos, que se combinan con solucións máis caseiras, como o pode ser completar a paisaxe nas distancias longas con alfombras brancas que xa se afinarán en posprodución. E, por suposto, existen posibilidades que comportan o uso de simulacións e imaxes xeradas por ordenador, ou CGI.
O importante, como sempre, é que aporte un certo significado ou axude, polo menos, a avanzar a trama ou a coñecer a fondo un contexto. A hostilidade dunha tormenta de neve pode falarnos da furia dunha personaxe ou da traxedia que carga sobre os seus ombreiros; a vasta paisaxe despois da nevarada, deserta e calada, pódenos remitir á soidade e á desesperanza. A neve callada até os pomos das portas fálanos de illamento, de estar case “afogados até o pescozo”, de premura e de frustración. E, por suposto, a neve dende o fogar cálido e acolledor é máis benvida. A contraste, como sempre, aporta unha riqueza temática marabillosa. O son dos pés a cruxir na neve máis grosa, o trineo e as crianzas, os animais domésticos de pelaxe mesto, confórtannos e tráenos bos recordos de infancia. E, que demo, a neve caendo en si mesma é preciosa!
Se ten que nevar, que neve. Pero que sexa neve de verdade, da que calla e logo se evapora, nun ciclo perpetuo e necesario para a vida. Que non sexa sal, fariña, corn flakes, amianto nin pellets.